Emeviler, Abbasiler
EMEVİLER
( 661 - 750 )
Kurucusu : Emevi soyundan " Muaviye Bin Ebusüfyan "
Merkezi : Şam ( Suriye )
Muaviye, Hz. Muhammed döneminde Vahiy Katipliği yapmış, daha
sonra Şam Valisi olarak atanmıştır. Hz. Ali döneminde iç çatışmalar ve iç
karışıklıklardan yararlanarak, halifeliğin Haşimoğullarından Emevi'lerin eline
geçmesi için çalışmış ve bunu başarmıştır.
Şam'da bağımsızlığını ilan edip Emevi devletini kurduğu sırada,
Irak'ta bulunan Müslümanlar, Hz.Ali'nin büyük oğlu Hasan'ı Kufe'de halife
seçmişler,Irak-İran-Horasan-Hicaz bölgeleri bunu kabul etmişti. İki tarafın
çatışma olasılığı üzerine, Hasan bazı ön koşullarla halifelikten çekildi. Buna
göre Muaviye öldükten sonra halifelik, Hz.Ali'nin küçük oğlu Hüseyin'in
olacaktı.Ancak Muaviye sözünde durmamış ve Hasan'ın ölümünden sonra oğlu
Yezid'i veliaht belirlemiştir.
Devletin Niteliği :
Muaviye'den itibaren halifelik babadan oğula
geçmeye başlamış, böylece saltanata dönüştürülmüştür.
Emeviler, Arapları üstün gören bir yaklaşıma
sahip olmuşlar, Arap olmayan Müslümanlara değer vermemişlerdir. ( Irkçılık)
Emevi soyuna bağlılık göstermişler, Hz.Ali
yanlılarına ve Hz.Muhammed soyundan olanlara iyi davranmamışlardır.
Emeviler döneminde Müslümanların sınırları,
İspanya'dan - Türkistan'a kadar genişlemiştir.
İslam Kültür ve Medeniyeti , fetihlerle
birlikte gelişmeye ve yayılmaya başlamıştır.
Önemli Gelişmeler :
1. İstanbul'un Kuşatılması : Emeviler, İstanbul 'u iki defa
kuşattılar. ( 668 - 674 ) Ancak kuşatmalardan sonuç
alamadılar. ( Muaviye döneminde )
2. Kerbela Olayı ( 680 ) : Yezid'in halifeliğini tanımayan, Hz.
Ali' nin küçük oğlu Hz.Hüseyin ile, yanındakilerin Kerbela denilen
yerde öldürülmesi olayıdır.
Önemi : İslam dünyasının Şiiler ve Sünniler olarak ikiye ayrılması
kesinleşmiştir.
3. Kuzey Afrika'nın Fethi : Ukbe bin Nafi komutasındaki Emevi
orduları, Kuzey Afrika'nın tamamını fethederek, Atlas Okyanusuna kadar
ulaştılar. ( Yezid Dönemi )
4. Kadiks Savaşı ( 711) ( Emevi -
Vizigotlar ) : Tarık
bin Ziyad komutasındaki askeri birlikler, Septe ( Cebelitarık ) boğazını geçip
İspanya'ya girmiş, Kadiks denilen yerde Vizigotlarla karşılaşılmış, Kral Rodrik
öldürülerek savaş kazanılmıştır. ( I.Velid dönemi )
Önemi : İspanya kısa süre içerisinde ( takviye gelen Musa bin
Nusayr'ın da katkısıyla ) fethedildi. Müslümanlar İspanya'ya "Endülüs" demişlerdir.
5. Puvatya Savaşı ( 732 ) ( Emevi - Franklar ) : Pirene dağlarını aşarak, Fransa'ya
giren Emeviler, Şarl Martel komutasındaki Franklara, Puvatya'da
yenildiler. ( Hişam dönemi )
Önemi : Müslümanların batı Avrupa' daki ,
siyasi ve askeri ilerleyişi durdu.
6. Anadolu, Kafkasya, Maveraünnehir, Türkistan
'a Yapılan Seferler : Emeviler,
Bizans'a karşı Anadolu yönünde de seferler yaparak bazı şehirleri ele
geçirmişlerdir. Kafkasya, Maveraünnehir, Türkistan bölgelerine yapılan seferler
sonucunda bazı yerler ele geçirilmiştir. Emevilere karşı Türkler ( Türgişler )
yaklaşık yüzyıla yakın süre mücadele etmişlerdir. Araplar , Beykent , Buhara,
Semerkant, Fergana gibi şehirleri ele geçirerek yağmalayıp , tahrip ettiler. Bağımsız yaşamaya alışmış olan Türkler,
Arapların egemenliğine girmemek için direnmişlerdir.
7.
Abdülmelik döneminde : Arapça resmi dil ilan edilmiş ve ilk
islam-Arap parası ( Dinar ) basılmıştır.
8. Horasanlı
Ebu Müslim' in isyanıyla başlayan hareket kısa sürede yayılmış, son Emevi
halifesi II.Mervan'ın yenilip öldürülmesiyle Emevi devleti sona ermiştir ( 750
).
Emevilerin Yıkılış Nedenleri :
Emevilerin Arapları üstün tutup, Arap olmayan
Müslümanları küçümsemesi.
Devlet görevlerine ve komutanlıklara kendi
soyundan olanları getirmeleri
Hz.Ali yanlılarına ve Hz. Muhammed soyuna iyi
davranmamaları. * Bu nedenle halifeliği ele geçirme mücadelesine girmişlerdir.
( Şiilerin ve Abbasoğullarının çalışmaları )
Fetihlerin durmasıyla , ganimet ve vergi
gelirlerinin azalması. ( Ekonomik Sıkıntı )
Vergilerin artırılmasıyla, halkın zor duruma
düşmesi. ( Yönetime tepki )
Yönetim ve ordu disiplininin bozulması.
ABBASİLER
( 750 - 1258 )
Kurucusu : " Ebu'l Abbas Abdullah " (
Abbasoğullarından - Hz.Muhammed'in amcası Abbas soyu )
Merkezi : Haşimiye - Bağdat
Talas Savaşı ( 751 ) ( Araplar - Çinliler ) : Doğudan batıya ilerleyen Çinliler ile ,
Ön-Asya' dan doğuya ilerleyen Araplar, Talas ırmağı kıyılarında savaştılar. Bu
savaşta, Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesini istemeyen, Karluk ve Yağma
Türkleri, Arapların yanına geçmişler ve savaşı Arapların kazanmasını
sağlamışlardır.
Önemi :
Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesi engellenmiştir. (
Siyasi )
Türkler, bu savaştan sonra guruplar halinde İslamiyet'i kabul
etmeye başlamışlardır. ( Karluklar ) ( Dini )
Esir alınan Çinlilerden kağıt yapım tekniği öğrenilmiştir. (
Kültürel )
Abbasiler,
yönetimde Emevilerin Arap Devleti tezi yerine, İslam devleti özelliği
göstermişler, Müslümanlara eşit yaklaşımda bulunmuşlardır.
Arap
Milliyetçiliği politikası, Ümmetçi anlayışa dönüşmüştür.
Fetih
politikasından çok, kültür politikasına ağırlık vermişlerdir.
Halife
Mansur döneminde, Bağdat şehri kurularak, merkez buraya taşınmıştır. İlk defa
Yunan filozoflarının eserleri, bu dönemde Arapça'ya çevrilmeye başlamıştır.
En parlak dönemlerini, Harun Reşit ile oğulları Memun ve
Mutasım zamanlarında yaşamışlardır.
Harun Reşit Zamanında :
Bilginler ve sanatçılar korunmuş ve
desteklenmiştir.
Bağdat bir kültür ve bilim merkezi haline
gelmiştir.
Bizans'a karşı 797-804-806 yıllarında üç defa
sefer düzenlenmiş, Bizans vergiye bağlanmıştır.
Bizans sınır boylarında, Avasım adı verilen,
sınır şehirleri kurulmuş, buralara Türkler yerleştirilmiştir.
Me'mun zamanında:
Yunan filozoflarının bütün eserleri, Arapça'ya
çevrildi.
Bağdat' ta çok sayıda medrese ve kitaplıklar (
Kütüphane ) açıldı.
Yerli ve Yabancı bilim adamları, Bağdat 'a
gelerek önemli kültürel ve bilimsel çalışmalar yaptılar.
Mutezile Mezhebi güçlendi. ( Dini konuları,
akıl ve mantık yoluyla çözme felsefesi )
Mu'tasım Zamanında :
Ordu ve Devlet yönetiminde etkinlik ,
İranlılardan Türklere geçmiştir.
Türklerden oluşan bir ordu kurulmuştur.
Türklerin yaşaması için, Bağdat yakınlarında
Samerra adıyla bir şehir kurulmuştur.
Abbasi İmparatorluğu'nda IX. ( 9 ) yy.dan sonra çeşitli bölgelerde, çeşitli devletler
kurulmuştur. Bunlara " Tavaif -i Müluk " denilir. Bunlar
:
Kuzey Afrika' da :
İdrisoğulları ( 789 - ? ) - ( Fas) - Kurucu : İdris
Aglebiler ( 800 - 909 ) - ( Tunus, Cezayir, Sicilya) -
Kurucu : İbrahim bin Agleb
Tolunoğulları ( 868 - 905 ) - ( Mısır ) - Kurucu : Tolunoğlu Ahmet *
Mısır'da ilk Türk-İslam Devletidir.
Fatımiler ( 910- 1171 ) - ( Tunus, Mısır, Sicilya,Sardunya) - Kurucu :
Ubeydullah
İhşidiler ( Akşitler ) - ( 935-969) - (Mısır) - Kurucu : Muhammed bin Togaç * Mısır'da
ikinci Türk-İslam devletidir.
İran ve Horasan ' da :
Tahiroğulları ( 821-875) - ( İran ve Horasan) - Kurucu : Tahir bin Hüseyin
Saffariler ( 867-1500) - (İran ) - Kurucu : Yakup bin Leys
Samanoğulları ( 874 - 999 ) - ( Horasan , Maveraünnehir ) -
Kurucu : Nasr bin Ahmet
Büveyhoğulları ( ? - 1055 ) - İran,Irak - Kurucu ? ( Şiiler )
İran'da kurulan İlhanlı Devletinin Hükümdarı Hülagu Han'ın Bağdat'a girmesiyle,
Abbasi devleti sona erdi.
Not : Bağdat taki Moğol baskısından kaçan Abbasi soyundan olanlar,
Mısır'a yerleşmişler ve Yavuz Sultan Selim'in
Mısır'ı fethine kadar
halifeliklerini sürdürmüşlerdir. ( 1517 )
Yorumlar
Yorum Gönder