İlk Türk-İslam Devletleri

Türklerin İslamiyet'i Kabulü ve İslam Devletindeki Hizmetleri

          Talas Savaşı  ( 751 )  ( Araplar - Çinliler ) : Doğudan batıya ilerleyen Çinliler ile , Ön-Asya' dan doğuya ilerleyen Araplar, Talas ırmağı kıyılarında savaştılar. Bu savaşta, Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesini istemeyen, Karluk ve Yağma Türkleri, Arapların yanına geçmişler ve savaşı Arapların kazanmasını sağlamışlardır.

Önemi : 

          Orta Asya'nın Çin egemenliğine girmesi engellenmiştir.  ( Siyasi )

          Türkler, bu savaştan sonra guruplar halinde İslamiyet'i kabul etmeye başlamışlardır. ( Karluklar )   ( Dini )

          Esir alınan Çinlilerden kağıt yapım tekniği öğrenilmiştir.  ( Kültürel )

Türklerin İslamiyet'i Kabul Etme Nedenleri :

           İslamiyetteki tek tanrı ( Allah ) inancı ile Gök Tanrı inancı arasında pek fark bulmamaları

          Türk toplumunda bulunan Ozan ve Kam'lar ile İslam Evliyaları ve Dervişlerinin birbirine benzerlik göstermesi

          Cihad fikriyle, fetih fikrinin birbiriyle bağdaşması

          İslamiyet'in öngördüğü doğruluk, dürüstlük,temizlik,konukseverlik gibi ahlak kurallarının, Türk ahlak anlayışına uygun olması

          Ahiret inancı ve Kurban Kesme benzerlikleri

          Bilimsel ve Ticari ilişkilerin etkileri.

Türklerin İslam Dünyasındaki Etkinlikleri ve Hizmetleri :

          Abbasiler döneminden başlayarak Türkler'in etkinlikleri artmıştır. Abbasilerde Türkleri devlet hizmetinde görevlendiren ilk halife "Mansur" dur.

          Harun Reşid döneminde Saray Muhafızları Türklerden oluşturulmuştur. Bizans sınır boylarında ( Uc ), Türklere görevler verilmiştir.

          Me'mun ve Mu'tasım dönemlerinde Türkler'in askeri etkinlikleri arttı. Mu'tasım döneminde Türkler için "Samerra" şehri kuruldu.

           Azerbaycan'da başlayan ve devleti ( Abbasileri ) tehdit eder hale gelen Babek isyanı, Mu'tasım döneminde Türkler tarafından bastırılmıştır.

          Büyük Selçuklular, Abbasi Halifesini Büveyhoğullarının baskısından kurtardılar.

          Batı'da Bizans ve Haçlılara karşı, doğuda Moğol tehlikesine karşı İslam dünyasını Türkler korumuşlardır.

          Değişik bölgelerde kurmuş oldukları devletler yoluyla İslamiyet'i batı ve doğu'da yaydılar.

          İslam uygarlığının gelişmesine büyük katkıda bulundular. ( Farabi, İbn-i Sina, Biruni, Harezmi, İbn-i Türk önemli Türk Bilim adamlarıdır.)

          Eğitim ve Öğretim Kurumları açısından İslam dünyasının gelişmesini sağladılar ( Nizamiye Medresesi )

          İslam Sanatına' da katkıda bulunmuşlardır.

Özetle : 

          İslamiyet'i her türlü iç ve dış tehlikelerden korumuşlardır.

          İslamiyet ' in yayılmasına ve bir dünya dini olmasına katkıda bulunmuşlardır.

          İslam dünyasına önemli devlet, bilim ve sanat adamları kazandırmışlardır.

          İslam Kültürünü geliştirerek batıya tanıtmışlardır.  ( Büyük Selçuklular - Osmanlılar)

          Bugün, İslam bilim ve kültürünü laik devlet yapısı içerisinde geliştirmektedirler.  ( TC )

B.  Türk-İslam Devletleri

1.   TOLUNOĞULLARI  ( 868 - 905 )

          Merkez :   Fustat  ( Mısır )         

          Kurucu :   Tolunoğlu Ahmet  -  (  Mısır  Valisi )

          Önemi :  Mısır 'da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.

          İç karışıklıklar sonucu, Abbasiler son vermiştir.

2.    İHŞİDİLER  ( AKŞİTLER )  ( 935 - 969 ) 

          Merkez :  Fustat  ( Mısır )             

          Kurucu :  Muhammed bin Toğaç

          Önemi :   Mısır 'da kurulan ikinci Türk-İslam devletidir.

          Fatımiler devleti son vermiştir.

Not :  Tolunoğulları ve Akşitlerin yönetici ve orduları Türk, halkı ise Araplardan oluşmaktaydı. Bu nedenle uzun ömürlü olamamışlardır.

Yorum :  Bir bölgede etkin ve uzun ömürlü olabilmek için sadece yönetim ve askeri güç yeterli olamamaktadır. Halkın desteği alınmalıdır.

3.     KARAHANLILAR    ( 840 - 1212 )

          Merkez :  Balasagun

          Bilinen İlk Hükümdarları :  Bilge Kül Kadır Han

          Önemi :  İlk Türk - İslam devletidir. 

          Karahanlılar devletini, Karluk - Yağma - Çiğil Türkleri kurmuştur.

          İslamiyet'i,  Satuk Buğra Han zamanında kabul etmeye başladılar. İslamiyet'i kabul edince "Abdülkerim" ismini almıştır.

          Samanoğulları devletine son vererek Maveraünnehir bölgesine sahip oldular.

          Gazneliler devletiyle komşu olunca, onlarla mücadele etmeye başladılar. ( Sınırları genişletme mücadelesi)

          En parlak dönemlerini Yusuf Kadır Han zamanında yaşamışlardır.

          Yusuf Kadır Han'ın ölümünden sonra , taht kavgaları ve Gaznelilerle mücadele devleti yıpratmış, doğu ve batı olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğunun merkezi Kaşgar, batının merkezi Semerkant olmuştur.

          Doğu Karahanlılara, Karahıtaylar ; Batı Karahanlılara Harzemşahlar son vermiştir.

Not:  İslamiyet'i kabul etmelerine rağmen, öz kültürlerini korumuşlardır.

4.    GAZNELİLER   ( 963 - 1187 ) 

          Merkez :   Gazne  ( Doğu Afganistan )

          Kurucu :   Alp Tigin

          Samanoğulları , Karahanlılar, Selçuklularla mücadele etmişlerdir.

          En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan'a 17 sefer yapmış, kuzey bölümlerine İslamiyet'in girmesini sağlamıştır.

          Selçuklularla yaptıkları Nesa ( 1035 ),  Serahs ( 1038 ), Dandanakan ( 1040 ) savaşlarını kaybettiler.

          Özellikle Dandanakan savaşından sonra zayıflamışlar ve yıkılış sürecine girmişlerdir.

          Gaznelilere, Afgan yerlilerinden olan  " Gur " lar son vermiştir.